Vi khuẩn HP là gì? Con đường lây nhiễm, cách nhận biết nhiễm HP và phương pháp điều trị

Theo thống kê có tới 70% người Việt nhiễm vi khuẩn HP và loại vi khuẩn này là nguyên nhân chính gây ra tình trạng viêm loét dạ dày, tá tràng đặc biệt là ung thư dạ dày. Nội dung bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin tổng quan về vi khuẩn HP như cơ chế lây bệnh, triệu chứng nhiễm bệnh cũng như phương pháp điều trị và phòng ngừa.

1. Vi khuẩn HP là gì?

Vi khuẩn HP là viết tắt của Helicobacter Pylori được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1982 bởi hai bác sĩ người Úc là Barry Marshall và Robin Warren. Đây là loại vi khuẩn hình xoắn ốc, sống chủ yếu trong dạ dày của người nhiễm bệnh.

Rất nhiều người thắc mắc vì sao vi khuẩn HP lại sống được trong dạ dày? Câu trả lời là để có thể tồn tại trong cơ quan này, vi khuẩn HP phải tiết ra một loại enzyme có tên Urease để trung hòa acid trong dạ dày.

Vi khuẩn HP có hình xoắn ốc, sống chủ yếu trong dạ dày của người nhiễm bệnh

Phần lớn những người bị nhiễm HP dạ dày thường không có triệu chứng. Tuy nhiên, khi vi khuẩn này phát triển với số lượng lớn có khả năng gây ra một số bệnh đường tiêu hóa như: viêm loét dạ dày tá tràng, viêm dạ dày mãn tính, viêm teo niêm mạc dạ dày… và ít phổ biến hơn là là ung thư dạ dày.

Cho đến thời điểm hiện tại thì các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được tại sao H.pylori gây bệnh và sinh ung thư ở người này nhưng lại không gây bệnh ở người khác.

2. Vi khuẩn HP lây lan qua đường nào?

Thông thường, vi khuẩn HP lây lan từ người nhiễm bệnh sang người khác qua 3 con đường sau:

– Đường miệng – miệng: Đây là con đường lây bệnh chủ yếu của vi khuẩn HP. Loại vi khuẩn này có thể lây lan khi người bình thường tiếp xúc trực tiếp với nước bọt của người bệnh, dịch dạ dày, răng miệng.

– Đường phân – miệng: Vi khuẩn HP thải ra môi trường bên ngoài qua đường phân, sau đó bị đào thải xuống sông, hồ và nhiễm vào nguồn nước, đây chính là nguyên nhân khiến bệnh lây lan rộng trong cộng đồng. Bên cạnh đó, thói quen ăn uống đồ sống, tái cũng có thể khiến bạn nhiễm vi khuẩn HP.

– Đường khác: Người bình thường có thể bị lây nhiễm do khám chung thiết bị y tế như nội soi dạ dày, soi tai mũi họng, dụng cụ nha khoa,… Chính vì vậy, việc vệ sinh tiệt trùng thiết bị y tế sau mỗi lần sử dụng là rất cần thiết để tránh lây nhiễm HP.

3. Đối tượng nào có nguy cơ nhiễm vi khuẩn HP?

Tất cả mọi người đều có nguy cơ nhiễm vi khuẩn HP. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như: tuổi tác, khu vực địa lý, thói quen sinh hoạt… Hiện nay, ước tính trên thế giới có khoảng 50% dân số nhiễm vi khuẩn HP.

Trẻ nhỏ cũng có nguy cơ mắc HP dạ dày cao nếu bố mẹ hoặc người thân nhiễm loại vi khuẩn này và có thói quen hôn môi trẻ, mớm thức ăn cho trẻ….

Mặc dù tỷ lệ nhiễm HP dạ dày trong cộng đồng rất cao nhưng rất nhiều trường hợp nhiễm bệnh không có biểu hiện hay bất kỳ biến chứng nào trên đường tiêu hóa.

4. Một số triệu chứng cảnh báo nhiễm vi khuẩn HP 

Hầu hết người bệnh nhiễm HP dạ dày không có bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, khi vi khuẩn HP phát triển sẽ gây ra viêm loét dạ dày hoặc tá tràng. Lúc này, người bệnh có thể gặp một số triệu chứng sau:

– Đau hoặc khó chịu vùng bụng trên.

– Thường xuyên đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu.

– Luôn cảm thấy no sau khi ăn một lượng nhỏ thức ăn.

Khi vi khuẩn HP gây ra viêm loét dạ dày, người bệnh sẽ thường xuyên bị đầy hơi, chướng bụng

– Chán ăn.

– Buồn nôn hoặc nôn.

– Phân có màu sẫm hoặc màu hắc ín.

– Thiếu máu và mệt mỏi.

5. Cách nhận biết khi bị nhiễm vi khuẩn HP

Hiện nay, để phát hiện vi khuẩn HP người bệnh sẽ được chỉ định một trong các phương pháp sau:

5.1. Phương pháp xâm lấn

Bác sĩ sẽ tiến hành nội soi dạ dày – tá tràng để đánh giá tình trạng viêm loét dạ dày – tá tràng cũng như các tổn thương ung thư, tiền ung thư để theo dõi và có biện pháp xử trí sớm.

Trong quá trình nội soi, bác sĩ có thể lấy mẫu mô dạ dày để tiến hành xét nghiệm tìm vi khuẩn HP; hoặc dùng mẫu mô đó nuôi cấy vi khuẩn để xác định sự có mặt HP và làm kháng sinh đồ để tìm loại kháng sinh nhạy cảm hoặc kháng với HP.

5.2. Phương pháp không xâm lấn

Người bệnh sẽ được xác định có nhiễm vi khuẩn HP hay không mà không cần nội soi dạ dày – tá tràng. Phương pháp không xâm lấn chẩn đoán HP dạ dày bao gồm:

5.2.1.Xét nghiệm phân

Vi khuẩn HP trong dạ dày sẽ được cơ thể đào thải qua phân. Do đó, xét nghiệm phân là một trong những phương pháp chẩn đoán giúp phát hiện vi khuẩn HP hiệu quả. Xét nghiệm này bao gồm xét nghiệm kháng nguyên trong phân và xét nghiệm PCR phân.

– Xét nghiệm kháng nguyên phân: Giúp tìm các kháng nguyên liên quan đến nhiễm HP trong phân. Đây là xét nghiệm phân phổ biến nhất để phát hiện tình trạng nhiễm HP dạ dày.

– Xét nghiệm PCR phân: Là xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase trong phân, có tác dụng phát hiện vi khuẩn HP và các đột biến kháng lại thuốc kháng sinh được sử dụng để điều trị HP dạ dày.

5.2.2. Xét nghiệm máu phát hiện vi khuẩn HP

Khi bệnh nhân nhiễm khuẩn HP, cơ thể sẽ sản sinh ra kháng thể kháng lại HP, loại kháng thể này xuất hiện trong máu và có thể phát hiện được bằng xét nghiệm tìm kháng thể trong máu. Tuy nhiên, đây không phải là loại xét nghiệm tìm HP được ưu tiên thực hiện vì khả năng dương tính giả khá cao.

Lí do là bởi vi khuẩn HP có thể tồn tại ở khoang miệng, các xoang, đường ruột nhưng lại không gây bệnh, điều này có thể làm kết quả xét nghiệm dương tính. Ngoài ra, tuy vi khuẩn HP trong dạ dày đã bị tiêu diệt hết, bệnh nhân khỏi bệnh hoàn toàn, thế nhưng kháng thể kháng HP vẫn lưu lại trong máu trong nhiều tháng tới, thậm chí đến một vài năm sau đó. Do đó, nếu thực hiện xét nghiệm máu vẫn có thể cho kết quả dương tính.

5.2.3. Kiểm tra hơi thở (Breath Test)

Kiểm tra hơi thở (còn gọi là test hơi thở urê hoặc test hơi thở C13). Đây là phương pháp chẩn đoán không xâm lấn, chính xác và cho kết quả nhanh chóng.

Test HP qua hơi thở là phương pháp chẩn đoán không xâm lấn, chính xác và cho kết quả nhanh chóng

Người bệnh sẽ được uống thuốc viên hoặc dung dịch urê, có gắn nguyên tử carbon đồng vị C13. Nếu trong dạ dày có vi khuẩn HP, chất này sẽ tác động lên urease (men do vi khuẩn HP tiết ra) phân hủy urê thành cacbon dioxit (CO2) và amoniac (NH3), giải phóng carbon dioxic qua hơi thở.

Bác sĩ sẽ đo nồng độ carbon đã được đánh dấu bằng C13 trong hơi thở trước và sau khi uống thuốc, từ đó chẩn đoán sự có mặt và nồng độ HP trong cơ thể.

6. Các biến chứng nguy hiểm khi nhiễm vi khuẩn HP dạ dày

Vi khuẩn HP gây ra rất nhiều bệnh lý nghiêm trọng ở dạ dày như viêm dạ dày cấp tính, viêm dạ dày mãn tính, viêm loét dạ dày tá tràng, ung thư dạ dày. Cụ thể:

– 90 – 95% người bệnh bị loét tá tràng nhiễm vi khuẩn HP.

– Trên 70% người bệnh loét dạ dày nhiễm vi khuẩn HP.

– Trên 50% người bị chứng khó tiêu không loét nhiễm vi khuẩn HP.

– Khoảng 90% các ca ung thư dạ dày đều liên quan đến vi khuẩn HP.

Vi khuẩn HP là một trong những nguyên nhân chính gây ung thư dạ dày. Tuy nhiên, ngoài vi khuẩn Hp còn có 1 số yếu tố nữa như nguồn gen, môi trường, tương tác giữa vi khuẩn Hp và người nhiễm.

Trên 70% người bệnh loét dạ dày nhiễm vi khuẩn HP

Mặc dù không phải nhiễm vi khuẩn HP đều tiến triển thành ung thư dạ dày nhưng HP cũng là mối đe dọa lớn đến sức khỏe người bệnh. Do vậy, mỗi người nên có cách chủ động phòng tránh và điều trị vi khuẩn HP, đặc biệt là những người có tiền sử bệnh đến tiêu hóa hoặc có người thân trong gia đình từng nhiễm vi khuẩn HP.  Việc phát hiện sớm vi khuẩn HP sẽ giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn.

7. Phương pháp điều trị nhiễm vi khuẩn HP

Nếu bạn nhiễm vi khuẩn HP những không gây ra bất kỳ vấn đề gì và người nhiễm không thuộc nhóm nguy cơ cao ung thư dạ dày thì có thể không cần điều trị.

Tuy nhiên, với những người có tiền sử bệnh loét dạ dày tá tràng, loét dạ dày tiến triển hoặc loét tá tràng có liên quan đến nhiễm vi khuẩn HP thì việc điều trị HP là cần thiết. Điều trị thành công HP sẽ giúp vết loét mau lành, ngăn ngừa tái phát và giảm nguy cơ biến chứng l chảy máu dạ dày.

7.1. Phác đồ điều trị nhiễm vi khuẩn HP

Hầu hết các phác đồ điều trị HP hiện nay đều bao gồm ít nhất 3 loại thuốc trong 14 ngày:

– Thuốc ức chế bơm proton: Giúp sản xuất axit dạ dày, giúp chữa lành các mô bị tổn thương do nhiễm trùng. Một số loại thuốc ức chế bơm proton bao gồm: omeprazole, esomeprazole, pantoprazole, rabeprazole, lansoprazole, dexlansoprazole.

Thuốc ức chế bơm proton điều trị HP dạ dày

– Bên cạnh thuốc ức chế bơm proton, bác sĩ có thể kê đơn hai loại kháng sinh khác giúp tăng hiệu quả điều trị HP và giảm tình trạng kháng thuốc.

Để điều trị HP có hiệu quả, người bệnh cần phải dùng toàn bộ liệu trình của tất cả các loại thuốc, không nên tự ý bỏ thuốc, thay đổi liều lượng vì sẽ khiến vi khuẩn không được diệt trừ hết, gây kháng thuốc.

7.2. Tác dụng phụ của thuốc điều trị vi khuẩn HP

Khoảng 50% người bệnh có thể gặp phải tác dụng phụ khi sử dụng thuốc điều trị HP. Tuy nhiên, chúng thường nhẹ và không ảnh hưởng đến quá trình điều trị.  Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm:

Metronidazole hoặc tinidazol có thể gây buồn nôn, nôn mửa, ăn không ngon, đau bụng, khó chịu thượng vị, đầy hơi, khó tiêu, táo bón, thay đổi vị giác tạm thời. Đặc biệt, nếu trong phác đồ điều trị có metronidazole, người bệnh cần tránh uống đồ uống có vì sự kết hợp này có thể gây đỏ da, nhức đầu, buồn nôn, nôn, đổ mồ hôi và nhịp tim nhanh.

Bismuth có thể khiến phân có màu đen và có thể gây táo bón.

Một số thuốc điều trị có thể gây tiêu chảy và co thắt dạ dày.

7.3. Theo dõi sau điều trị nhiễm HP dạ dày

Sau khi điều trị HP, người bệnh cần xét nghiệm lại để đảm bảo tình trạng nhiễm trùng đã khỏi hoàn toàn. Thông thường, người bệnh sẽ tiến hành kiểm tra HP bằng xét nghiệm hơi thở.

Nếu người bệnh không được diệt trừ hết HP sau khi hoàn thành đợt điều trị đầu tiên, bác sĩ sẽ khuyến nghị phác đồ điều trị thứ hai. Bệnh nhân sẽ dùng thuốc ức chế bơm proton trong 14 ngày và hai loại thuốc kháng sinh, trong đó có ít nhất một loại thuốc kháng sinh khác với thuốc đã được sử dụng trong đợt điều trị đầu tiên.

8. Biện pháp ngăn ngừa lây nhiễm vi khuẩn HP

Để làm giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn HP, mỗi người cần lưu ý:

– Rửa tay bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.

– Hạn chế ăn đồ tái, sống.

Để làm giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn HP, mọi người nên hạn chế ăn đồ tái sống

– Uống nước sạch và sử dụng nước sạch trong quá trình chế biến thức ăn.

– Hạn chế tiêu thụ thực phẩm tại các quán vỉa hè, không đảm bảo yếu tố vệ sinh.

– Để điều trị HP dứt điểm, người bệnh cần nghiêm túc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, uống thuốc đúng giờ, đúng liều, đồng thời xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, hợp vệ sinh để nhanh khỏi bệnh.

9. Giải đáp một số thắc mắc về vi khuẩn HP dạ dày?

9.1.Vi khuẩn HP có mấy loại?

Rất nhiều người cho rằng cứ nhiễm vi khuẩn HP là sẽ bị ung thư dạ dày. Tuy nhiên, thực tế không phải như vậy, vi khuẩn HP chỉ là một trong những nguyên nhân dẫn đến ung thư dạ dày. Bởi có 200 loại vi khuẩn HP khác nhau, và chỉ một số loại mang gen CagA có độc lực cao, làm tăng nguy cơ ung thư. Khi nhiễm vi khuẩn HP, bệnh nhân có thể làm xét nghiệm vi khuẩn HP để xác định có thuộc nhóm có độc lực mang gen CagA hay không.

9.2. Đặc điểm đặc trưng của vi khuẩn HP?

Vi khuẩn HP có một số đặc trưng như sau:

– Tiết ra men urease: Khiến NH3 tăng cao gây tổn thương niêm mạc dạ dày và HCO3- tăng gây tăng pH dạ dày, từ đó làm tăng Gastrin tác động tế bào thành dạ dày tiết ra HCL gây loét dạ dày tá tràng.

– Tiết ra các men Catalase, oxylase, glucopolypeptidase: Tác động làm cắt cầu nối và liên kết H+ phá hủy lớp chất nhầy, giúp HP xâm nhập dễ dàng vào niêm mạc và gây phá hủy niêm mạc dạ dày tá tràng.

– Tiết ra các độc tố tế bào Cytotoxin: Gây phá hủy tế bào khiến tình trạng loét trở nên nghiêm trọng.

9.3. Vi khuẩn HP sống ở đâu?

Vi khuẩn HP sống chủ yếu ở dạ dày. Tuy nhiên, loại vi khuẩn này còn được tìm thấy ở khoang miệng, nước bọt, cao răng, dị sản dạ dày,…

Vi khuẩn HP sống chủ yếu trong dạ dày của con người

Không chỉ sống trong cơ thể con người, vi khuẩn HP còn được tìm thấy ở các kênh rạch, ao hồ, thức ăn, phân, nguồn nước bị ô nhiễm,… những nơi không đảm bảo vệ sinh.

9.4. Vi khuẩn HP sống được bao lâu?

Vi khuẩn HP có sức sống mãnh liệt trong môi trường dạ dày với dạng hình que và sẽ không sinh sôi và phát triển.

Ở môi trường tự nhiên, vi khuẩn HP lại tồn tại ở 2 dạng xoắn với sức sống khá yếu ớt; và ở dạng hình cầu thì HP có thể tồn tại đến một năm trong môi trường nước. Trong không khí, khi độ ẩm và nhiệt độ phù hợp chúng sẽ có thể tồn tại từ 1 – 4 tiếng trước khi tìm được vật chủ khác để bám vào.

Khi ra khỏi cơ thể người, HP sẽ có sự thay đổi về cấu trúc để thích nghi với môi trường mới giúp tồn tại lâu hơn.

9.5. Vì sao vi khuẩn HP sống được trong dạ dày?

Dạ dày là môi trường acid, vậy tại sao HP có thể tồn tại được trong dạ dày?

Lí do là nhờ cấu tạo hình que cùng với đám lông ở phần đầu giúp vi khuẩn HP hoạt động được một cách linh hoạt, tránh được những tác động của acid trong dạ dày. Ngoài ra, vi khuẩn HP còn tự tạo được ra chất tránh được miễn dịch cơ thể, điều chỉnh độ PH của môi trường xung quanh. Chính nhờ 2 lí do này mà HP có thể sống “rất tốt” trong dạ dày của con người.

Vi khuẩn HP sẽ  không bao giờ tự chết nếu chúng ta không tìm cách tiêu diệt. Nó sẽ không ngừng phát triển theo cấp số nhân nếu bản thân chúng ta không có giải pháp tác động.

Với những thông tin trên, hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về vi khuẩn HP. Không phải 100% người nhiễm HP đều bị ung thư dạ dày nhưng vi khuẩn này sẽ tác động xấu đến sức khỏe dạ dày nếu chúng ta không có biện pháp xử trí và phòng ngừa đúng cách.

Để được giải đáp các thắc mắc khác về vi khuẩn HP, test HP dạ dày cũng như đặt lịch khám cùng chuyên gia tiêu hóa hàng đầu tại CT Bệnh viện Quốc tế Vĩnh Phúc, khách hàng vui lòng liên hệ Hotline: 0969.566.115.

CT Bệnh viện Quốc tế Vĩnh Phúc

122 Nguyễn Tất Thành, Phường Liên Bảo, Thành phố Vĩnh Yên, Tỉnh Vĩnh Phúc

Website: https://benhvienvinhphuc.com/

Fanpage: https://www.facebook.com/phongkham.benhvienquoctevinhphuc