[TỔNG QUAN] Về bệnh viêm dạ dày: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Viêm dạ dày là nguyên nhân gây ra các triệu chứng như đau, nóng vùng thượng vị, ợ hơi liên tục, ợ chua và xuất huyết dạ dày trong trường hợp nặng. Vậy nguyên nhân gây ra bệnh lý này là gì, triệu chứng của bệnh và cách điều trị ra sao. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết sau để có thêm những thông tin hữu ích.

1. Bệnh viêm dạ dày là gì?

Viêm dạ dày (còn gọi là viêm niêm mạc dạ dày) là bệnh lý điển hình về tiêu hóa, xảy ra khi bề mặt niêm mạc dạ dày bị tổn thương, bào mòn do vi khuẩn hoặc những tác nhân khác.

Niêm mạc dạ dày là một lớp mỏng có chức năng bảo vệ thành dạ dày khỏi sự kích thích của acid hoặc tấn công của vi khuẩn. Theo cơ chế bệnh sinh của viêm dạ dày, khi niêm mạc bị vi khuẩn tấn công sẽ gây ra các tổn thương, khả năng cao phát triển thành viêm loét dạ dày. Ngoài ra, sự bài tiết acid bất thường cũng là nguyên nhân khiến lớp niêm mạc dạ dày bị tổn thương. Đây là hệ lụy của thói quen ăn uống và chế độ dinh dưỡng không lành mạnh kéo dài.

Bệnh viêm dạ dày có thể gặp ở bất kỳ đối tượng nào, tuy nhiên rất phổ biến ở người trưởng thành và trung niên.

2. Phân loại bệnh viêm dạ dày

Bệnh viêm dạ dày được phân thành 2 loại gồm: viêm dạ dày cấp tính và viêm dạ dày mạn tính, đi kèm với các triệu chứng lâm sàng về đường ruột, hệ tiêu hóa và dạ dày.

2.1. Viêm dạ dày cấp tính

Viêm dạ dày cấp tính sẽ đi kèm với triệu chứng điển hình là đau thượng vị, gây ra những bất tiện khó chịu cho người bệnh trong hoạt động ăn uống hằng ngày. Đây là các triệu chứng lâm sàng điển hình của bệnh và sẽ tự khỏi sau một thời gian ngắn, từ 5 – 7 ngày.

Bệnh viêm dạ dày được phân thành 2 loại gồm: viêm dạ dày cấp tính và viêm dạ dày mạn tính

Người bệnh mắc viêm dạ dày cấp tính có thể không cần điều trị, chỉ cần thay đổi chế độ dinh dưỡng để giảm thiểu và hỗ trợ dạ dày phục hồi tổn thương.

2.2. Viêm dạ dày mạn tính

Viêm dạ dày mạn tính xảy ra phần lớn là do vi khuẩn HP. Bệnh thường không có triệu chứng, chủ yếu được phát hiện được khi nội soi dạ dày. Viêm dạ dày mạn có thể tiến triển thành viêm teo, dị sản ruột, tổn thương tiền ung thư dạ dày cũng như tăng nguy cơ ung thư dạ dày cho người bệnh.

3. Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh viêm dạ dày

Viêm dạ dày cấp có thể gặp ở bất cứ lứa tuổi nào nhưng bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng cách thực hiện chế độ dinh dưỡng khoa học, lối sống lành mạnh.

Tuy nhiên, một số đối tượng sau sẽ có nguy cơ cao mắc viêm dạ dày, bao gồm:

– Môi trường sống không đảm bảo vệ sinh, từ đó làm tăng khả năng nhiễm vi khuẩn HP gây viêm dạ dày.

– Thói quen ăn uống, nghỉ ngơi không đúng giờ, khiến dạ dày bị rối loạn chức năng.

– Người lớn tuổi có nguy cơ mắc viêm dạ dày cao hơn do có thời gian bị nhiễm HP lâu.

– Bệnh nhân phải điều trị bằng thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) trong thời gian dài, đặc biệt là điều trị các bệnh lý xương khớp, khiến lớp niêm mạc dạ dày bị tổn thương do.

4. Nguyên nhân gây viêm dạ dày là gì?

4.1. Do vi khuẩn Helicobacter pylori (HP)

Được xem là tác nhân hàng đầu gây bệnh viêm dạ dày. Loại vi khuẩn này sau khi xâm nhập vào cơ thể sẽ sống tại lớp niêm mạc dạ dày và tiết ra độc tố gây tổn thương niêm mạc. Bên cạnh đó, chúng còn gây ức chế các yếu tố bảo vệ niêm mạc dạ dày và gây ra các ổ loét.

Nhiễm vi khuẩn H.pylori là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng viêm dạ dày

4.2. Sử dụng thuốc giảm đau NSAIDs và corticoid kéo dài

Sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) và kháng viêm steroid (corticoid) trong thời gian dài có thể gây ra bệnh lý viêm dạ dày.

NSAIDs có tác dụng phụ là ức chế COX 1 gây giảm sinh tổng hợp các PG sinh lý (có vai trò tăng tiết nhày, tăng tiết HCO3–, tăng mạch máu đến, tăng khả năng tái sinh tế bào niêm mạc). Ngoài ra, thuốc cũng có tính acid nên sẽ tấn công trực tiếp vào niêm mạc dạ dày. Trong khi đó, corticoid có cơ chế ức chế phospholipase A2 nên cũng làm giảm tổng hợp PG.

Chính vì vậy, mọi người không nên tự ý sử dụng thuốc mà cần thực hiện theo đơn của bác sĩ. Nếu bắt buộc phải sử dụng thuốc giảm đau, bạn nên nhờ bác sĩ tư vấn loại thuốc ít gây ra tác dụng phụ cho dạ dày.

4.3.Thường xuyên sử dụng đồ uống có cồn, hút thuốc lá

Đồ uống chứa cồn như rượu, bia và các chất độc có trong thuốc lá sẽ gây kích ứng và làm thay đổi cấu trúc lớp nhầy niêm mạc dạ dày.

Nếu bệnh nhân không từ bỏ các thói quen không tốt này sẽ khiến bệnh tiến triển nặng thêm và làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư dạ dày. Vì vậy, chúng ta cần hạn chế sử dụng bia rượu cũng như các chất kích thích.

4.4. Do căng thẳng

Thường xuyên căng thẳng, stress là yếu tố gây ra bệnh lý viêm loét dạ dày. Nguyên nhân là do khi bạn rơi vào trạng thái này kéo dài sẽ khiến hệ thần kinh bị ảnh hưởng, làm tăng tiết cortisol kích thích tế bào viền tại dạ dày tiết acid kéo dài, gây tổn thương cho lớp niêm mạc.

Do đó, bạn nên giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ và lạc quan để tránh ảnh hưởng tới sức khỏe nói chung cũng như dạ dày nói  riêng.

4.5.Trào ngược dịch mật

Khi dịch mật bị trào ngược từ tá tràng lên dạ dày sẽ bào mòn và gây tổn thương lớp niêm mạc dạ dày. Từ đó, hình thành bệnh lý viêm dạ dày.

4.6. Mắc bệnh tự miễn

Viêm teo dạ dày xảy ra do rối loạn tự miễn, khi hệ miễn dịch tấn công các tế bào khỏe mạnh của niêm mạc dạ dày. Lúc này, niêm mạc dạ dày sẽ dần mỏng đi và trở thành viêm dạ dày mạn tính.

4.7. Chế độ ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học

Ăn uống không đúng giờ, ăn quá nhanh, không nhai kỹ, hoạt động ngay sau khi ăn no, ăn nhiều thức ăn khó tiêu… là những thói quen góp phần gây ra tình trạng rối loạn chức năng của dạ dày. Thêm vào đó, thường xuyên ăn thực phẩm có vị chua, cay và nóng dễ cũng sẽ gây kích ứng niêm mạc và lâu ngày gây ra tình trạng viêm loét dạ dày.

Ăn quá nhiều thức ăn khó tiêu sẽ khiến chức năng của dạ dày bị ảnh hưởng

4.8. Điều trị ung thư bằng xạ trị hoặc hóa trị

Xạ trị hoặc hóa trị trong quá trình điều trị ung thư có thể gây tổn thương niêm mạc, làm rối loạn chức năng các tuyến tiết dịch vị và lớp nhầy bảo vệ dạ dày.

4.9.Tăng tiết axit trong dạ dày

Tình trạng tăng tiết axit dạ dày xảy ra vì nhiều lý do như: yếu tố di truyền, hút thuốc lá hoặc tiêu thụ một số loại thực phẩm nhất định.

Trong đó, hội chứng Zollinger-Ellison là tình trạng hiếm gặp có thể gây tăng tiết acid trong dạ dày. Đây là bệnh lý với đặc điểm là hình thành các khối u gastrin nằm bên trong hệ tiêu hóa.  Loại u này tiết ra gastrin và hóc môn kích thích dạ dày tiết ra dịch vị. Từ đó dẫn đến tình trạng viêm loét dạ dày tá tràng.

5. Các triệu chứng viêm dạ dày

Khi xuất hiện các triệu chứng sau đây, bạn nên thăm khám để phát hiện bệnh viêm dạ dày sớm:

Đau vùng thượng vị

Đau tại vùng thượng vị là triệu chứng viêm dạ dày rất điển hình mà nhiều người bệnh gặp phải. Các cơn đau kéo dài thành từng đợt, đau âm ỉ hoặc đau kèm theo cảm giác nóng rát thượng vị.

Phần lớn các cơn đau thượng vị sxuất hiện khi người bệnh quá đói, ăn nhiều đồ chua, cay, nóng hoặc khi thức quá muộn, căng thẳng, lo âu, stress.

Ợ hơi, ợ chua

Trong giai đoạn của viêm dạ dày, người bệnh sẽ thường xuyên xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, ợ hơi, ợ chua, ợ nóng.

Người bệnh sẽ thường xuyên xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, ợ hơi

Do đó, nếu thường xuyên gặp các triệu chứng này và không rõ nguyên nhân, thì bạn cần tới gặp bác sĩ để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác bệnh lý.

Mất ngủ, khó ngủ

Các cơn đau xuất hiện thường xuyên và kéo dài, khiến người bệnh bị mất ngủ, khó chịu, mệt mỏi, suy kiệt. Trường hợp mất ngủ kéo dài, tình trạng bệnh lý sẽ càng có xu hướng nghiêm trọng hơn

Cảm giác đầy bụng, khó tiêu

Nếu người bệnh bị loét dạ dày, các vi khuẩn đường ruột phát triển quá mức sẽ khiến lượng acid dạ dày giảm mạnh. Đây là nguyên nhân gây ra tình trạng khó tiêu, đầy hơi, ăn nhanh no hơn. Nếu tình trạng kéo dài, các chức năng của hệ tiêu hóa sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Các triệu chứng viêm dạ dày khác

– Nấc cụt kéo dài, liên tục và không rõ lý do.

– Chán ăn, cơ thể mệt mỏi, gầy yếu.

– Rối loạn tiêu hóa kéo dài.

– Đi ngoài ra phân đen, đi ngoài ra máu.

Các triệu chứng viêm dạ dày có nhiều tương đồng với một số bệnh tiêu hóa khác như: trào ngược dạ dày thực quản, loét dạ dày tá tràng, thậm chí như ung thư dạ dày. Vì thế, nếu gặp những triệu chứng kể trên, người bệnh cần tới bệnh viện thăm khám sớm, để chẩn đoán chính xác nguyên nhân.

6. Phương pháp chẩn đoán viêm dạ dày

Người bệnh sẽ được khám lâm sàng với bác sĩ chuyên khoa để xác định nguyên nhân gây bệnh ban đầu. Bác sĩ sẽ hỏi một số câu hỏi liên quan đến triệu chứng bệnh, thói quen ăn uống và sinh hoạt, tiền sử bệnh lý nội ngoại khoa, các loại thuốc đang sử dụng…

Tiếp theo đó, bệnh nhân có thể được chỉ định thực hiện một trong các xét nghiệm cận lâm sàng sau để chẩn đoán bệnh:

– Nội soi dạ dày: Là phương pháp chẩn đoán bệnh lý tiêu hóa tốt nhất hiện nay, giúp phát hiện chính xác vị trí và mức độ tổn thương tại dạ dày. Để thực hiện nội soi, bác sĩ sẽ đưa ống nội soi mềm, có đường kính nhỏ, được gắn camera chuyên dụng vào dạ dày của người bệnh qua đường miệng. Camera sẽ ghi lại và hiển thị tình trạng niêm mạc dạ dày.

Trong quá trình nội soi, với những trường hợp nghi ngờ tiền ung thư, bác sĩ có thể thực hiện sinh thiết dạ dày để đem đi xét nghiệm chẩn đoán.

Nội soi dạ dày là phương pháp chẩn đoán bệnh lý tiêu hóa tốt nhất hiện nay, giúp phát hiện chính xác vị trí và mức độ tổn thương tại dạ dày

– Xét nghiệm máu: Giúp tìm kháng thể kháng vi khuẩn HP, chứng minh sự có mặt của vi khuẩn này tại dạ dày – nguyên nhân hàng đâu gây viêm dạ dày.

– Xét nghiệm phân: Giúp tìm kháng thể kháng vi khuẩn HP tồn tại trong dạ dày. Đây là phương pháp có độ đặc hiệu cao nhưng giá thành thường cao nên ít được sử dụng thường quy như xét nghiệm máu.

– Xét nghiệm hơi thở ure: Bệnh nhân được nuốt hoặc uống dung dịch chứa urea có gắn đồng vị phóng xạ C13 hoặc C14 trước khi lấy mẫu khí khoảng 15 – 30 phút. Chất này khiến vi khuẩn HP trong dạ dày tiết ra enzyme urease, phân hủy ure thành cacbon dioxit và amoniac.

Phân tích định lượng Carbon dioxide trong hơi thở trước và sau khi uống dung dịch urea sẽ giúp xác định sự tồn tại và mức độ có mặt của vi khuẩn HP.

7. Viêm dạ dày – khi nào thì cần gặp bác sĩ?

Viêm dạ dày cấp có thể tự khỏi mà không cần điều trị, hoặc điều trị giảm tiết axit. Tuy nhiên nếu các triệu chứng không thuyên giảm sau điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt thì bạn không nên chủ quan mà cần tới các cơ sở y tế để được thăm khám.

Dưới đây là một số triệu chứng nghiêm trọng của viêm dạ dày mà bạn cần lưu tâm:

– Cơn đau thượng vị xuất hiện với tần suất nhiều, ảnh hưởng tới sinh hoạt của người bệnh.

– Cơn đau có tính chất dữ dội, đau đột ngột và tăng lên.

– Đau kèm rối loạn tiêu hóa, người bệnh luôn cảm thấy buồn nôn và nôn.

– Nôn ra máu, đại tiện ra máu.

– Đau dạ dày kèm đau đầu, chóng mặt và da xanh xao, nhợt nhạt.

8. Các phương pháp điều trị viêm dạ dày

Điều trị bệnh viêm dạ dày chủ yếu điều trị nội khoa bằng sử dụng thuốc đường uống. Tùy vào từng triệu chứng lâm sàng của người bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc phù hợp. Một số loại thuốc thường  được sử dụng để điều trị viêm dạ dày gồm:

– Thuốc kháng sinh diệt vi khuẩn HP: Có thể cần phối hợp kháng sinh chứa nhóm Imidazol và kháng sinh nhóm khác để tiêu diệt được vi khuẩn gram âm.

– Thuốc kháng axit dịch vị: Có tác dụng trung hòa acid có trong dạ dày để hạn chế tác động của acid tới niêm mạc và thành dạ dày, làm dịu nhanh các triệu chứng đau khó chịu ở thượng vị. Tuy nhiên, không dùng thuốc này kéo dài bởi nó có khả năng làm vết loét cũ tái phát và hình thành vết loét mới do có tính kiềm gây bào mòn niêm mạc dạ dày.

Thuốc kháng axit dịch vị có tác dụng trung hòa acid làm dịu nhanh các triệu chứng đau khó chịu ở thượng vị

– Thuốc ức chế bơm proton PPI: Giúp ức chế tiết acid dạ dày để kiểm soát cơn đau. Thuốc có tác dụng nhanh và ít tác dụng phụ, loại thường sử dụng nhất là Omeprazol.

Các thuốc kháng axit và PPI được chỉ định cho những ca viêm dạ dày cấp do có tác dụng nhanh cho bệnh nhân. Còn bệnh viêm dạ dày mạn tính không biểu hiện triệu chứng, nếu xác định do HP mới kê đơn thuốc kháng sinh.

9. Giải đáp một số thắc mắc về viêm dạ dày

9.1. Bệnh viêm dạ dày có lây không?

Trên thực tế, bệnh viêm dạ dày vốn không có khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên, với những người bị viêm dạ dày do nhiễm vi khuẩn H.pylori thì khả năng lây nhiễm là rất lớn.

Đây là loại vi khuẩn gây ra bệnh viêm dạ dày, nên khi vi khuẩn này lây nhiễm từ người sang người sẽ làm tăng nguy cơ hình thành bệnh lý viêm dạ dày. Việc lây nhiễm vi khuẩn H.pylori phổ biến nhất là qua đường ăn uống.

9.2. Bệnh viêm dạ dày có nguy hiểm không?

Viêm dạ dày cấp tính không phải là bệnh nguy hiểm, có thể điều trị nội khoa dứt điểm. Tuy nhiên, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nếu không được kiểm soát và điều trị kịp thời như:

– Thiếu máu thiếu sắt: Đây là biến chứng thường gặp do bệnh nhân viêm dạ dày sẽ có biểu hiện giảm hấp thu, dễ dẫn đến tình trạng thiếu máu, giảm hấp thu sắt – nguyên liệu tạo nên hồng cầu của tế bào máu.

– Thiếu máu ác tính: Thường gặp ở bệnh nhân viêm dạ dày tự miễn do bệnh kích thích sinh ra kháng thể chống lại tế bào tiết gastrin ở hang vị, gây hấp thu kém vitamin B12 – nguyên liệu tạo ra hồng cầu.

– Xuất huyết tiêu hóa: Tình trạng viêm loét lâu ngày sẽ gây ra các vết loét và tình trạng xuất huyết. Bệnh nhân có thể bị nôn ra máu hoặc đi ngoài lẫn máu, đi ngoài phân đen, nát và mùi rất khắm. Trường hợp này bệnh nhân có thể đang bị mất máu cấp tính.

– Viêm phúc mạc: Do tình trạng viêm loét đã tiến triển vào đến lớp cơ và thành dạ dày, làm xuất hiện lỗ thủng dạ dày khiến dịch tràn vào ổ bụng gây ra biến chứng viêm phúc mạc. Dịch dạ dày tràn vào mang theo vi khuẩn và các thành phần khác đi qua hệ thống mạch mạc treo ruột vào máu. Bệnh nhân có nguy cơ cao bị nhiễm trùng huyết nguy hiểm đến tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời.

– Ung thư dạ dày: Bệnh viêm dạ dày do HP hay tự miễn có thể sản sinh ra các tế bào phát triển bất thường trong dạ dày. Những tế bào này có thể phát triển thành các khối u ung thư, có thể là ác tính.

10. Chế độ dinh dưỡng cho người bị viêm dạ dày

10.1. Viêm dạ dày nên ăn gì?

Một số thực phẩm dưới đây sẽ giúp bảo vệ dạ dày và giảm tiết hoặc giúp trung hòa axit mà bệnh nhân viêm dạ dày nên bổ sung bao gồm:

– Chuối: Có hàm lượng pectin cao, là một dạng chất xơ hòa tan rất tốt cho đường tiêu hóa.

– Ngũ cốc nguyên hạt ( gạo, ngô, các loại đậu…) có chứa nhiều chất xơ, khoáng chất, vitamin nhóm B không chỉ giúp hỗ trợ tiêu hóa thức ăn mà còn giúp chống oxy hóa.

– Táo: Có chứa hàm lượng pectin rất cao, giúp thúc đẩy hoạt động của dạ dày.

Bánh mì rất tốt cho bệnh nhân bị viêm dạ dày, giúp thấm hút dịch vị, giảm cơn đau nhanh chóng

– Bánh mì: Đây là loại thực phẩm rất tốt cho bệnh nhân bị viêm dạ dày, giúp thấm hút dịch vị, giảm cơn đau nhanh chóng.

– Sữa chua: Cung cấp các lợi khuẩn cho đường ruột đồng thời giúp tiết enzyme lactase để cải thiện hoạt động tiêu hóa thức ăn.

– Đậu bắp: Rất giàu vitamin B, C, E, carotene, pectin… tốt cho tiêu hóa. Trong đậu bắp còn chứa chất nhầy – là protein kết dính sẽ kết hợp cùng pectin và các dưỡng chất khác giúp chữa lành các tổn thương ở dạ dày nhanh chóng.

10.2. Viêm dạ dày nên kiêng ăn gì?

Để tránh tình trạng bệnh viêm dạ dày trầm trọng hơn, người bệnh cần kiêng:

– Sữa hoặc các chế phẩm chế biến từ sữa như phô mai, pho mát bởi chúng có thể gây đầy bụng khó tiêu, làm tăng triệu chứng của viêm dạ dày.

– Đồ chiên xào nhiều dầu mỡ khiến dạ dày khó tiêu hóa.

– Thức ăn nóng, cay, chua, khiến dạ dày dễ kích ứng hơn, co thắt mạnh hơn.

– Đồ ăn sống, tái do có thể còn chứa các vi sinh vật gây hại cho tiêu hóa.

– Hạn chế đồ ngọt do chúng có thể kích thích tiết acid dịch vị.

– Không uống bia rượu, đồ uống có chất kích thích bởi chúng sẽ khiến cơn đau trở nên dữ dội hơn.

Hy vọng với những thông tin trong bài viết trên bạn đã hiểu hơn về bệnh lý viêm dạ dày về nguyên nhân gây bệnh, các triệu chứng cũng như cách điều trị, phòng ngừa và chế độ ăn uống khoa học dành cho người bệnh.

Để được giải đáp các thắc mắc khác về viêm dạ dày cũng như đặt lịch khám cùng chuyên gia tiêu hóa hàng đầu tại CT Bệnh viện Quốc tế Vĩnh Phúc, khách hàng vui lòng liên hệ Hotline: 0969.566.115.

CT Bệnh viện Quốc tế Vĩnh Phúc

122 Nguyễn Tất Thành, Phường Liên Bảo, Thành phố Vĩnh Yên, Tỉnh Vĩnh Phúc

Website: https://benhvienvinhphuc.com/

Fanpage: https://www.facebook.com/122nguyentatthanh